ΦΠΑ στο ηλεκτρονικό εμπόριο

Το ηλεκτρονικό εμπόριο προσφέρει τεράστιες ευκαιρίες πωλήσεων και ανάπτυξης στις επιχειρήσεις, αλλά συνοδεύεται από σημαντικές υποχρεώσεις στον τομέα του ΦΠΑ.

Είστε ιδιοκτήτης e-shop, ασχολείστε με dropshipping, είστε startup ή μια υφιστάμενη εταιρεία και θέλετε να επεκταθείτε στις online πωλήσεις; Τότε είναι κρίσιμο να κατανοήσετε τις υποχρεώσεις σας σχετικά με τον Φόρο Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ). Το ηλεκτρονικό εμπόριο ανοίγει νέες αγορές, όμως φέρνει και συγκεκριμένους φορολογικούς κανόνες που πρέπει να τηρούνται. Από τις πωλήσεις εντός Ελλάδας έως τις ενδοκοινοτικές συναλλαγές, η σωστή διαχείριση του ΦΠΑ είναι κλειδί για την ομαλή και νόμιμη λειτουργία της επιχείρησής σας. Παρακάτω παρουσιάζουμε με απλό τρόπο: τις βασικές υποχρεώσεις ΦΠΑ στο e-commerce, το καθεστώς OSS/IOSS, ειδικά θέματα για dropshipping, συχνές παγίδες και λάθη, καθώς και τη σημασία της σωστής φορολογικής συμμόρφωσης.

Βασικές υποχρεώσεις ΦΠΑ για ηλεκτρονικές πωλήσεις

Το ζήτημα του ΦΠΑ γίνεται πιο σύνθετο όταν πουλάτε διασυνοριακά σε καταναλωτές εντός ΕΕ (B2C). Πλέον έχει καθιερωθεί ένα ενιαίο πανευρωπαϊκό όριο €10.000 για τις ετήσιες πωλήσεις από απόσταση σε άλλα κράτη-μέλη. Δηλαδή, αν οι συνολικές B2C πωλήσεις σας προς όλες τις άλλες χώρες της ΕΕ είναι κάτω από €10.000 (σε ένα έτος), μπορείτε να συνεχίσετε να χρεώνετε τον ελληνικό ΦΠΑ για αυτές τις συναλλαγές και να τον αποδίδετε στην Ελλάδα. Μόλις όμως ξεπεράσετε αυτό το όριο, υποχρεούστε να χρεώνετε ΦΠΑ σύμφωνα με τον συντελεστή της χώρας του αγοραστή (του “κράτους μέλους κατανάλωσης”) και να τον αποδίδετε είτε μέσω τοπικής φορολογικής εγγραφής σε κάθε χώρα είτε μέσω του συστήματος One StopShop (OSS).

Προσοχή: το όριο αυτό αφορά το σύνολο των πωλήσεων προς όλους τους προορισμούς στην ΕΕ (π.χ. αθροιστικά πωλήσεις σε Ιταλία + Γερμανία + Γαλλία κ.λπ.), όχι ξεχωριστό όριο ανά χώρα.

Τι είναι One stop shop (OSS) & Import One Stop Shop (IOSS) και πώς λειτουργούν;

Για να διευκολύνει τις επιχειρήσεις e-commerce, η ΕΕ εισήγαγε το σύστημα One Stop Shop (OSS). Πρόκειται για μια ηλεκτρονική πλατφόρμα όπου μπορείτε να εγγραφείτε και μέσω μίας ενιαίας τριμηνιαίας δήλωσης να αποδίδετε τον ΦΠΑ για όλες τις πωλήσεις σας προς καταναλωτές σε άλλα κράτη-μέλη. Με το OSS, αντί να χρειάζεται ξεχωριστή δήλωση και απόδοση ΦΠΑ σε κάθε χώρα όπου έχετε πωλήσεις, υποβάλλετε όλα συγκεντρωτικά στη χώρα εγκατάστασής σας, και οι φορολογικές αρχές φροντίζουν για τη διανομή του φόρου στις αντίστοιχες χώρες. Το OSS απλοποιεί δραστικά τις διατυπώσεις: σας γλιτώνει από το να ανοίγετε ΑΦΜ και να καταθέτετε δηλώσεις σε πολλαπλές χώρες. Στην πράξη, όταν εγγραφείτε στο OSS, θα δηλώνετε ανά τρίμηνο τις πωλήσεις σας ανά χώρα προορισμού και θα πληρώνετε το συνολικό ποσό ΦΠΑ στην ΑΑΔΕ, η οποία θα διαβιβάσει τα ποσά στα άλλα κράτη. Το σύστημα OSS καλύπτει τόσο τις ενδοκοινοτικές εξ αποστάσεως πωλήσεις αγαθών όσο και ορισμένες υπηρεσίες προς ιδιώτες στην ΕΕ.

Σημειώνεται: ότι μπορείτε να εγγραφείτε προαιρετικά στο OSS ακόμα κι αν οι διασυνοριακές πωλήσεις σας είναι κάτω από το όριο των €10.000, όμως αν το επιλέξετε δεσμεύεστε να παραμείνετε στο καθεστώς αυτό για τουλάχιστον δύο πλήρη ημερολογιακά έτη.

Το συμπληρωματικό σύστημα Import One Stop Shop (IOSS) αφορά ειδικά τις πωλήσεις αγαθών που εισάγονται από τρίτες χώρες προς καταναλωτές στην ΕΕ. Το IOSS έρχεται να λύσει το πρόβλημα των χρονοβόρων και πολύπλοκων διαδικασιών κατά την εισαγωγή μικρών δεμάτων. Συγκεκριμένα, το IOSS μπορεί να χρησιμοποιηθεί για αποστολές εμπορευμάτων αξίας έως €150 που αποστέλλονται από χώρα εκτός ΕΕ σε τελικούς καταναλωτές εντός ΕΕ. Εφόσον εγγραφείτε σε αυτό το καθεστώς (ή μέσω φορολογικού αντιπροσώπου εάν η επιχείρηση είναι εκτός ΕΕ), μπορείτε να εισπράττετε τον ΦΠΑ από τον πελάτη κατά την στιγμή της πώλησης στο checkout και να τον αποδίδετε μέσω μιας μηνιαίας δήλωσης IOSS. Έτσι, όταν το δέμα εισάγεται στη χώρα του αγοραστή, έχει ήδη προπληρωθεί ο ΦΠΑ, αυτό κάνει τις αγορές πιο ομαλέςκαι επιταχύνει τον εκτελωνισμό. Το IOSS εφαρμόζεται μόνο για ταχυδρομικά δέματα μικρής αξίας (≤€150) και δεν καλύπτει προϊόντα που υπόκεινται σε ειδικούς φόρους κατανάλωσης (π.χ. αλκοόλ, καπνός). Για ακριβότερα αντικείμενα άνω των €150, εξακολουθούν να ισχύουν οι συνήθεις διαδικασίες εισαγωγής: ο ΦΠΑ και οι τυχόν δασμοί καταβάλλονται κατά την είσοδο του προϊόντος στην ΕΕ (συνήθως από τον εισαγωγέα ή τον τελικό καταναλωτή).

Παράδειγμα: Αν μια ελληνική εταιρεία πουλάει μέσω του δικού της e-shop προϊόντα αξίας €50, τα οποία αποστέλλονται κατευθείαν από προμηθευτή στην Κίνα προς πελάτες σε Γαλλία και Ισπανία, η εταιρεία μπορεί να εγγραφεί στο IOSS. Έτσι, θα χρεώνει π.χ. 20% γαλλικό ΦΠΑ και 21% ισπανικό ΦΠΑ στα αντίστοιχα orders κατά την πώληση και θα τα αποδίδει με μία δήλωση IOSS στην Ελλάδα. Τα δέματα θα φτάνουν στους πελάτες με προπληρωμένο τον φόρο, χωρίς καθυστερήσεις. Αν δεν χρησιμοποιούσε το IOSS, οι πελάτες θα καλούνταν να πληρώσουν τον ΦΠΑ (και πιθανόν έξοδα εκτελωνισμού) κατά την παραλαβή, κάτι που συχνά οδηγεί σε κακή εμπειρία πελάτη ή ακόμα και σε επιστροφές παραγγελιών.

Τι ισχύει για επιχειρήσεις dropshipping;

Το dropshipping είναι ένα δημοφιλές μοντέλο ηλεκτρονικού εμπορίου, όπου πουλάτε προϊόντα μέσω του καταστήματός σας, αλλά η αποστολή γίνεται απευθείας από τον προμηθευτή προς τον πελάτη (συχνά ο προμηθευτής βρίσκεται στο εξωτερικό). Αν και στο dropshipping δεν διαχειρίζεστε φυσικό απόθεμα, φορολογικά θεωρείστε πωλητής και έχετε τις ίδιες υποχρεώσεις ΦΠΑ όπως κάθε επιχείρηση ηλεκτρονικών πωλήσεων. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να εξετάσετε από πού αποστέλλονται τα προϊόντα και πού βρίσκεται ο πελάτης:

Dropshipping από προμηθευτή εκτός ΕΕ προς πελάτες στην ΕΕ: Αυτή είναι πολύ συνηθισμένη περίπτωση για ελληνικά dropshipping e-shops (π.χ. προμηθευτές από Κίνα). Κάθε τέτοια πώληση ουσιαστικά συνεπάγεται εισαγωγή προϊόντος στην ΕΕ. Μετά τους νέους κανόνες του 2021, κανένα δέμα δεν απαλλάσσεται πλέον από ΦΠΑ λόγω χαμηλής αξίας – ακόμα και ένα προϊόν των €5 που έρχεται από Κίνα θα επιβαρυνθεί με ΦΠΑ κατά την είσοδο στην ΕΕ[7]. Ως dropshipper έχετε δύο επιλογές: (α) Να εγγραφείτε στο καθεστώς IOSS ώστε να χρεώνετε τον ΦΠΑ στη χώρα του πελάτη κατά την πώληση (π.χ. 19% αν ο πελάτης είναι στη Γερμανία) και να τον αποδίδετε με μηνιαία δήλωση, εξασφαλίζοντας ότι το δέμα θα περάσει τελωνείο χωρίς επιπλέον χρέωση στον πελάτη[9]. (β) Να μην χρησιμοποιήσετε IOSS, οπότε ο μεταφορέας (courier/post) θα απαιτήσει από τον πελάτη να πληρώσει τον αναλογούντα ΦΠΑ και ένα έξοδο εκτελωνισμού πριν του παραδώσει το προϊόν. Η πρώτη επιλογή προσφέρει σαφώς καλύτερη εμπειρία στον πελάτη και περισσότερο έλεγχο στις διαδικασίες. Η δεύτερη επιλογή ενέχει τον κίνδυνο δυσαρέσκειας (καθώς ο πελάτης δεν ενημερώθηκε εκ των προτέρων για τις χρεώσεις) και πιθανή απώλεια πελατών. Επιπλέον, εάν στέλνετε ακριβότερα προϊόντα (>€150) σε πελάτες στην ΕΕ, θα χρειαστεί διαφορετική προσέγγιση, καθώς δεν καλύπτονται από το IOSS: συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις ορίζεται ο προμηθευτής ή ο μεταφορέας ως εκτελωνιστής και χρεώνει σχετικά τον πελάτη ή εσάς. Μια λύση είναι η αποστολή με όρους DDP (Delivered Duty Paid), όπου εσείς ως πωλητής καλύπτετε εκ των προτέρων τους φόρους/δασμούς, ενσωματώνοντάς τους στο κόστος που πληρώνει ο πελάτης (αν και αυτό απαιτεί ειδικές συμφωνίες με τον προμηθευτή/μεταφορέα).
Dropshipping από προμηθευτή εντός ΕΕ: Σε αυτή την περίπτωση, το εμπόρευμα βρίσκεται ήδη εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αν ο προμηθευτής σας είναι π.χ. στην Γερμανία και στέλνει απευθείας στους πελάτες σας (σε διάφορες χώρες), τότε πρακτικά πραγματοποιούνται ενδοκοινοτικές συναλλαγές. Συνήθως θα υπάρχουν δύο σκέλη: μια πώληση B2B από τον προμηθευτή σε εσάς (πιθανόν χωρίς ΦΠΑ ως ενδοκοινοτική παράδοση, εφόσον έχετε ελληνικό ΑΦΜ/VAT) και στη συνέχεια μια πώληση B2C από εσάς στον τελικό πελάτη, όπου εφαρμόζεται ό,τι αναφέραμε παραπάνω για το OSS. Δηλαδή, αν ο πελάτης είναι σε άλλο κράτος-μέλος και εσείς αποστέλλετε από Γερμανία προς αυτόν, θα πρέπει να αποδώσετε τον ΦΠΑ του κράτους του μέσω OSS (εκτός αν ο όγκος πωλήσεων είναι κάτω από το όριο και έχετε επιλέξει να φορολογηθείτε στη χώρα προμηθευτή ή στη χώρα σας). Προσοχή: αν συνεργάζεστε με προμηθευτή εντός ΕΕ που στέλνει μόνο σε πελάτες στη δική του χώρα για λογαριασμό σας, τότε ενδέχεται να θεωρηθεί ότι έχετε “φορολογική παρουσία” και σε εκείνη τη χώρα (αφού πραγματοποιείται τοπική πώληση), οπότε θα χρειαστείτε τοπική εγγραφή ΦΠΑ – αυτό όμως είναι σχετικά σπάνιο στο καθαρό dropshipping, εκτός αν χρησιμοποιείτε αποθήκες ή fulfillment centers σε διάφορες χώρες.

Συνοπτικά, το μήνυμα για τις επιχειρήσεις dropshipping είναι ότι δεν υπάρχει εξαίρεση από τον ΦΠΑ: πρέπει να χαρτογραφήσετε τις ροές των προϊόντων σας και να χρησιμοποιήσετε τα διαθέσιμα εργαλεία (OSS/IOSS) ώστε ο ΦΠΑ να συλλέγεται και να αποδίδεται σωστά. Πολλοί dropshippers αρχικά αγνοούν αυτές τις υποχρεώσεις, όμως καθώς το επιχειρηματικό τους μοντέλο μεγαλώνει, είναι απαραίτητο να στήσουν έγκαιρα μια αξιόπιστη διαδικασία φορολογικής συμμόρφωσης.

Συχνές παγίδες και λάθη στον ΦΠΑ e-commerce

Η εφαρμογή των κανόνων ΦΠΑ στο ηλεκτρονικό εμπόριο μπορεί να γίνει πολύπλοκη, με αρκετές παγίδες που καραδοκούν – και κάθε λάθος μπορεί να κοστίσει ακριβά στην επιχείρηση. Ακολουθούν ορισμένα συνηθισμένα λάθη/παρανοήσεις που πρέπει να προσέξετε:

Παράβλεψη του ορίου των €10.000 και μη ένταξη στο OSS: Επιχειρήσεις που δεν γνωρίζουν τις αλλαγές του 2021 ενδέχεται να συνεχίσουν να αποδίδουν μόνο τον ελληνικό ΦΠΑ ενώ έχουν υπερβεί πανευρωπαϊκά το όριο των €10.000 σε πωλήσεις προς άλλες χώρες.Να θυμάστε ότι το όριο είναι συνολικό στην ΕΕ και αφορά όλες τις χώρες μαζί. Αν το ξεπεράσετε, πρέπει εγκαίρως να εγγραφείτε στο OSS ή να κάνετε τοπικές εγγραφές.
Λάθη στη διάκριση B2B και B2C συναλλαγών: Ένα σύνηθες λάθος είναι η εσφαλμένη τιμολόγηση όταν ο πελάτης είναι επιχείρηση με έδρα σε άλλη χώρα. Για παράδειγμα, αν μια γερμανική εταιρεία παραγγείλει μέσω του ελληνικού e-shop σας και σας δώσει έγκυρο ΑΦΜ/VAT, δεν θα πρέπει να της χρεώσετε ΦΠΑ (πρόκειται για ενδοκοινοτική πώληση B2B με απαλλαγή). Αντιθέτως, αν ο πελάτης είναι ιδιώτης σε άλλη χώρα, πρέπει να του χρεώσετε ΦΠΑ (είτε ελληνικό αν είστε κάτω από το όριο των 10k, είτε του δικού του κράτους αν είστε στο OSS.
Μη έλεγχος έγκυρου ΑΦΜ VIES στις Β2Β πωλήσεις:Σε περίπτωση που εταιρεία πελάτης εντός της ΕΕ δεν έχει εγγραφεί στο VIESη ελληνική επιχείρηση πρέπει να την χρεώσει ελληνικό ΦΠΑ κατά την πώληση. Σημαντικό είναι πριν από τις Β2Β συναλλαγές, εντός της ΕΕ να γίνεται έλεγχος του ΑΦΜ VIES. Έτσι διασφαλίζεται η σωστή τιμολόγηση (είτε με απαλλαγή ΦΠΑ ως ενδοκοινοτική πώληση είτε με χρέωσή ελληνικού ΦΠΑ)
Πλημμελής τήρηση αρχείων και προθεσμιών: Όταν μπείτε στο OSS/IOSS, αναλαμβάνετε νέες υποχρεώσεις αναφοράς. Οι δηλώσεις OSS υποβάλλονται ανά τρίμηνο, ενώ οι δηλώσεις IOSS κάθε μήνα. Ένα συχνό σφάλμα είναι να μην συγκεντρωθούν σωστά τα στοιχεία των πωλήσεων ανά χώρα. Φροντίστε να τηρείτε αναλυτικά βιβλία με τις διασυνοριακές πωλήσεις σας (ανά χώρα και συντελεστή).

Η σημασία της σωστής φορολογικής συμμόρφωσης

Η τήρηση των υποχρεώσεων ΦΠΑ δεν είναι απλώς γραφειοκρατική διαδικασία – είναι ζωτικής σημασίας για την επιχείρησή σας. Η μη συμμόρφωση επισύρει κυρώσεις και πρόστιμα. Οι φορολογικές αρχές, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην ΕΕ, εντείνουν τους ελέγχους στο ηλεκτρονικό εμπόριο.

Μια επιχείρηση που έχει ήδη οργανωμένες διαδικασίες θα προσαρμοστεί ευκολότερα στις υπάρχουσες απαιτήσεις. Αντίθετα, όσοι λειτουργούν “πρόχειρα” κινδυνεύουν να βρεθούν αντιμέτωποι με δύσκολες καταστάσεις σε περίπτωση ελέγχου.

Συμπέρασμα: Ο ΦΠΑ στο ηλεκτρονικό εμπόριο μπορεί να μοιάζει σύνθετος, όμως με τη σωστή πληροφόρηση και οργάνωση, γίνεται ένα διαχειρίσιμο κομμάτι της επιχειρηματικής σας δραστηριότητας. Η συμμόρφωση δεν είναι απλώς υποχρέωση προς το κράτος – είναι προϋπόθεση για να επεκτείνετε με ασφάλεια την πελατειακή σας βάση διεθνώς, να αποφύγετε δυσάρεστες οικονομικές εκπλήξεις και να εδραιώσετε την επιχείρησή σας ως αξιόπιστη και επαγγελματική στον ανταγωνιστικό χώρο του e-commerce. Με άλλα λόγια, ο σωστός χειρισμός του ΦΠΑ σήμερα αποτελεί επένδυση στο μέλλον της επιχείρησής σας.

Χριστόφορος Μούρτος All About Accounting

Ο Χριστόφορος Μούρτος, Εξειδικευμένος Φοροτεχνικός σε θέματα Φ.Π.Α. & e-commerce, συνεργάζεται με τους Συμβούλους eShop για την παροχή ειδικής καθοδήγησης σε επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο ηλεκτρονικό εμπόριο.